Muzeum Pienińskie w Szlachtowej

Obok Szczawnicy, popularnego uzdrowiska u podnóża Pienin i Beskidu Sądeckiego, nad rzeką Grajcarek, dopływem Dunajca znajduje się Szlachtowa (j. łemkowski Шляхтова). Malownicza miejscowość (do 2007 roku w granicach Szczawnicy) jest doskonałym punktem wypadowym na szlaki turystyczne oraz wiąże się z nią bardzo ciekawa historia. Do popularnego deptaka w Szczawnicy jest stąd bardzo blisko. Jeszcze bliżej jest do Wąwozu Homole, skąd np. można się udać na najwyższy szczyt Pienin, Wysoką, inaczej Wysokie Skałki.

Szlachtowa to najbardziej wysuniętą na zachód wieś w Polsce, zamieszkałą kiedyś przez autochtoniczną ludność rusińską – Łemków. O ich obecności świadczy pochodząca przełomu XIX/XX wieku dawna cerkiew greckokatolicka pw. Opieki Matki Bożej, obecnie rzymskokatolicki kościół pw. Matki Boskiej Pośredniczki Łask. W przeszłości tereny te
nazywano także Rusią Szlachtowską. Do 2007 roku mieściło się tutaj przejście graniczne Szlachtowa-Veľký Lipník.

Muzeum Pienińskie w Szlachtowej

Muzeum Pienińskie im. Józefa Szalaya znajduje się przy głównej drodze ze Szczawnicy do Jaworek, można powiedzieć w samym centrum wsi, w dawnym budynku strażnicy granicznej. Obszerny parking pozwala na zaparkowanie tutaj samochodu oraz pomieści liczne grupy podróżujące autokarami. Przed 2014 roku ten oddział nowosądeckiego Muzeum Okręgowego znajdował się w szczawnickiej willi „Pałac”.

travelseries szlachtowa05
Muzeum Pienińskie

W okresie międzywojennym pisarz Jan Wiktor oraz Konstanty-Rayski, malarz i etnograf snuli plany na temat budowy takiej placówki. Rayski starał się pozyskać zgodę na jej powstanie od ówczesnego Ministerstwa Sztuki i Kultury, jednak nie udało się.

Do sprawy powrócono 3 listopada 1957 roku i zaczęto zbierać eksponaty, a uroczyste otwarcie muzeum miało miejsce 31 maja 1959 roku, jednak pożar zniszczył „Dworek”, ale eksponaty zostały uratowane. Ponownie w tym miejscu znalazły się w 1965 roku (w jego piwnicach), gdzie opiekowali się nimi górale. Przewodnikiem został wtedy Józef Zachwieja „Madziar”, rymopis i gawędziarz szczawnicki, rozmiłowany w historii i zabytkach miasta. Po śmierci Jana Wiktora w 1967 roku udało się zagospodarować miejsce stylowej willi „Pałac” położonej przy placu Dietla.

Ekspozycja placówki

Na miejscu można oglądać ekspozycje dotyczącą historii uzdrowiska i życia miejscowej ludności, szczególnie górali pienińskich (można zobaczyć m.in. godła rodów góralskich). Wystawy podzielone są tematycznie.

Zobaczyć tutaj można wiele eksponatów architektury regionalnej, strojów regionalnych, elementów sztuki ludowej związanych z łowiectwem, tkactwem, flisactwem, pasterstwem, rolnictwem, rybołówstwem itp. Mieszczą się tutaj wystawy związane z Łemkami, Góralami Pienińskimi oraz innymi grupami zamieszkującymi te tereny. Sporo miejsca poświęcono także wspomnianej Rusi Szlachtowskiej.

travelseries szlachtowa28
Flisactwo…

Podział muzeum

Miejsce podzielone jest historycznie, więc zwiedzanie rozpoczyna się od czasów prehistorycznych, gdzie na ekspozycję składają się elementy archeologiczne. Pokazane są także czasy średniowieczne, gdy od XIII wieku wznoszono tutaj zamki obronne i zakładano osady.

Mieszkańcy regionu

Muzeum przestawia także aspekty religijne mieszkańców. Na tych terenach przecież obok siebie żyli katolicy, grekokatolicy, prawosławni, protestanci czy żydzi. Pogranicze bowiem zamieszkane było przecież wiele narodowości grup etnicznych (Polacy, Rusini – Łemkowie, Słowacy, Węgrzy, Żydzi, Romowie, Austriacy, Niemcy).

Przez bieg dziejów łączyła ich wspólna gospodarka, handel, życie w różnych granicach administracyjnych, a także okres rozwoju uzdrowiska, wojny itd.

travelseries szlachtowa17
Stroje ludowe

Bardzo ważne w muzeum są dokumenty i fotografie związane z dokonaniami Józefa Szalaya w Szczawnicy, z lat 1876- 1909, kiedy Akademia Umiejętności z Krakowa przewodziła w miejscowości czy z okresu międzywojennego, kiedy należała do dbającego o jej renomę Adama Stadnickiego.

Flisactwo i druciarstwo

Wiele można się dowiedzieć na temat takich zajęć jak flisactwo (Górale) czy druciarstwo (Rusini). Szczególnie dużo miejsca poświęcono rozwojowi okolicznych kurortów oraz złożom wód mineralnych. Pokazane są dawne metody lecznicze stosowane w rozwoju XIX-wiecznego uzdrowiska, a także przedstawiono założycieli i fundatorów willi, pawilonów zdrojowych, kościołów oraz gości, wywodzących się ze z elit naukowych, arystokratycznych,
artystycznych i literackich.

Bardzo ważne miejsce zajmuje także temat Dunajca, gdyż ta rzeka odgrywała bardzo ważną rolę w życiu mieszkańców.

Ekspozycja historyczna jest podzielona na działy:

  • „Szczawnica częścią Starostwa Czorsztyńskiego”,
  • „Józef Szalay twórcą i organizatorem kurortu”,
  • „Krakowska Akademia Umiejętności właścicielką Szczawnicy”,
  • „Szczawnica własnością Adama Stadnickiego w latach 1909-1948”,
  • „Druga wojna światowa na terenie Pienin”.

Do zwiedzania dostępna jest także izba Jana Wiktora – pisarza i miłośnika Pienin. Mieszczą się tam autentyczne pamiątki pochodzące z jego mieszkania.

travelseries szlachtowa45
Znani ludzie związani z regionem

Informacje praktyczne:

  • W Muzeum Pienińskim dla osób słabowidzących i niewidomych przygotowano:
    bezpłatną aplikację w formie audio przewodnika z audio deskrypcją z możliwością ściągnięcia jej na telefon komórkowy,
  • dostępny jest regulamin zwiedzania i cennik w piśmie Braille’a,
  • dla osób słabowidzących przygotowano folie powiększające do wypożyczenia w kasie,
    pomoce dotykowe i sensoryczne, ponadto są odczuwalne bodźce zapachowe,
  • udostępniono ogród sensoryczny,
  • istnieje możliwość zwiedzania z psem przewodnikiem,
  • istnieje opcja zwiedzania ekspozycji z wyznaczonym przewodnikiem po wcześniejszym umówieniu terminu telefonicznie lub za pośrednictwem poczty email.

Bilety:

normalne – 8 zł
ulgowe* – 6 zł

Opłata za usługę przewodnicką – 30 zł
Zwiedzanie z przewodnikiem wyłącznie po wcześniejszym zgłoszeniu telefonicznym (tel. 18 262 22 58 w godz. 10.00 – 16.00) lub e-mail: szczawnica_kasa@muzeum.sacz.pl. Oprowadzanie wyłącznie w języku polskim w grupach liczących max. 10 osób.

Udostępnianie wnętrz na sesję zdjęciową – 123 zł za 2 godziny
Dzień wolny od opłat za wstęp – piątek

[1] http://www.szczawnica.info/warto-zobaczyc/muzeum-pieninskie/
[2] https://pzn.org.pl/dostepne-placowki/muzeum-pieninskie-im-jozefa-szalaya-w-szlachtowej/
[3] http://szczawnica.pl/pl/1859/0/muzeum-pieninskie.html

Muzeum Pienińskie, 37, Łemkowska, Na Brzegu, Szlachtowa, gmina Szczawnica, powiat nowotarski, województwo małopolskie, 34-460, Polska

Podziel się swoją opinią lub może chcesz coś dodać do dyskusji?

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.