Stary cmentarz Szalayowski w Szczawnicy

Szczawnica to przede wszystkim bardzo znana turystyczna miejscowość i atrakcyjne uzdrowisko. W sezonie tłumy ludzi szturmują tutejsze atrakcje. Co ciekawe w samym centrum miasta, w bezpośrednim sąsiedztwie straży pożarnej, kolejki na Palenicę i głównej ulicy znajduje się zabytkowy cmentarz (niżej ul. Głównej 1, na wprost od wylotu ul. Zdrojowej). Cmentarz Szalayowski jak się go nazywa, był czynny w XIX wieku.

Cmentarz Szalayowski

Władze austriackie podczas zaboru zarządziły zakaz chowania zmarłych w cmentarzach przy kościołach i kazały zakładać cmentarze poza obszarem takiej zabudowy. Na cmentarzu rozpoczęto chować zmarłych w 1832 roku. Otoczono go kamiennym murem i schodkami w dół z głównej ulicy można tam się było dostać. Szczawnica bardzo szybko się rozwijała i niebawem się okazało, że lokalizacja cmentarza nie spełnia zakładanych wymogów. Władze cesarskie zdecydowały o jego zamknięciu w 1879 roku, definitywnie stało się to w 1895 roku, kiedy to zaprzestano tutaj pochówków.

travelseries szaleya07
Cmentarz Szlayowski

Cmentarz należy do parafii św. Wojciecha Biskupa Męczennika. Jego konserwacja spowodowała, że zabezpieczono i uporządkowano teren wraz z leżącą kaplicą, gdzie odnowiono elewację i dach, wyremontowano wnętrze oraz wejście do krypty ze schodami.

Kaplica Zmartwychwstania Pańskiego

Przy obecnym wejściu na teren cmentarza mieści się neogotycka kaplica, któej fundatorem był Józef Szalay i poświęcono ją 28 września 1870 roku. W środku znajdują się: krypta grobowa ze szczątkami członków rodziny Szalayów oraz słynnego fotografa, portrecisty i malarza Awita Szuberta, zmarłego w 1919 roku, ołtarz z obrazem Chrystusa Zmartwychwstałego, kartusz herbowy Szalayów w lunecie sklepienia oraz tablica epitafijna na południowej ścianie z tekstem: Poległym w walkach o wolność w 15-tą rocznicę odzyskania niepodległości (pierwotnie na fasadzie obiektu, przeniesiona do środka w latach 70-tych XX wieku.

travelseries szaleya01
Tablica pamiątkowa

Na zewnątrz kaplicy wmurowana została w 2002 roku tablica poświęconą Józefowi Szalayowi, w języku polskim i węgierskim, którą zaprojektował Bronisław Chrome, a ufundowaną przez konsula generalnego Węgier w Krakowie Istvána Kovácsa.

Pochowani na cmentarzu

Na cmentarzu zachowały się nieliczne nagrobki w różnym stanie. Są wśród nich groby chłopskie, czyli mogiły ziemne z drewnianymi krzyżami, które z czasem się rozproszyły. Prawie wszystkie nagrobki wykonane są z pińczowskiego piaskowca przez firmy kamieniarskie z Bochni i Nowego Sącza. Z bardziej znanych zmarłych spoczywają tutaj m.in.:

  • Wawrzyniec Citwic – najstarszy zachowany nagrobek, z 1840 roku,
    Jan Zielonka – zarządca Górnego Zakładu,
  • Franciszek Tomanek, zmarły 14 marca 1878 roku – dzierżawca Spółki Zdrojowisk Krajowych (zakładów leczniczych w Parku Dolnym, będących własnością Polskiej Akademii Umiejętności) w latach 1872–1878. Tomanek zakupił prawa dzierżawy od Władysława Dąmbskiego,
  • Paulina Tomanek – żona Franciszka Tomanka,
  • Mieczysław Tomanek – syn Franciszka i Pauliny Tomanków, który, wraz z matką, odziedziczył prawa dzierżawy Spółki po śmierci ojca w 1878 roku. Mieczysław i Paulina Tomankowie sprzedali prawa dzierżawy Józefowi Kołączkowskiemu w 1888 roku,
  • Ludwika Rapacka – kuracjuszka, która była jedną z fundatorek tutejszego kościoła,
  • kilkanaście innych nagrobków kuracjuszy z Królestwa Polskiego, Litwy i Galicji.

Źródło:

[1] Barbara Alina Węglarz: Spacerkiem po starej Szczawnicy i Rusi Szlachtowskiej. Wyd. 3. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2011, s. 119–121. ISBN 978-83-62460-17-5

Stary Cmentarz w Szczawnicy, Centrum, Szczawnica, gmina Szczawnica, powiat nowotarski, województwo małopolskie, Polska

Podziel się swoją opinią lub może chcesz coś dodać do dyskusji?

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.