Perła Pielgrzymowic – kościół św. Katarzyny

Na Górnym Śląsku w gminie Pawłowice znajduje się wieś Pielgrzymowice (niem. Pilgramsdorf), w której to znajduje się zabytkowy kościół z końca XVII wieku. Ta drewniana świątynia obrządku rzymskokatolickiego ulokowana jest na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego w pętli pszczyńskiej.

Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej mieści się w miejscu poprzedniej świątyni powstałej pod koniec XIII wieku, która to wzmiankowana była w spisie papieskiej dziesięciny z lat 1335-1342 (liber beneficiorum), Pielgrzymowice (Peregrini) wymienione są także w 1447 roku w tzw. spisie świętopietrza. W XVI i XVII wieku użytkowali go protestanci. W 1654 roku ponownie był w rękach katolików, aż do jego zniszczenia lub spalenia w 1675 roku.

Budowniczowie kościoła

Obecny kościół ufundowany został prawdopodobnie przez fundację protestanta Karola Henryka Paczyńskiego. Wzniesiono go w latach 1675-1680. Jest dziełem cieśli Andrzeja Wernera i Błażeja Dudy. W 1746 roku obiekt został podniesiony, by drewniana konstrukcja nie stykała się z ziemią, a cieśle Jerzy Dziędziel wraz z synem Michałem oraz Marcinem Smyczkarokiem dobudowali wieżę nakrytą namiotowym dachem. Świątynia została także powiększona w latach 1908-1911 zmieniając pierwotny wygląd (na urzędzie proboszcza pozostawał ks. Karol La Rose). Powiększone zostało prezbiterium (rozebrano wcześniej stare) oraz dobudowana została zakrystia i kaplica od strony północnej. Kościół został pokryty gontem.

Kształt pielgrzymowickiej świątyni

Kościół jest orientowany o konstrukcji zrębowej na ceglanej podmurówce. Stoi na podwyższeniu i prowadzą do niego szerokie schody. Prezbiterium jest trójbocznie zamknięte, a przy nim znajduje się małą przybudówką, gdzie pierwotnie mieściła się loża kolatorska. Nawa na rzucie prostokątnym (wydłużonym) jest szersza od prezbiterium. Przylegają do niej przybudówki: kruchta, zakrystia i prostokątna kaplica. Od strony zachodniej mieści się kwadratowa wieża o konstrukcji słupowej, mająca pochyłe ściany pobite gontem. Powyżej nadwieszona jest izbica szalowana pionowym deskowaniem, nad którą wznosi się nowsza, niska, kwadratowa wieżyczka zwieńczona czworokątnym dachem namiotowym (w miejscu poprzedniego dachu baniastego z latarnią). Od północy dostawiono pojedyncze ramię transeptu.

Po zewnętrznej stronie kościoła wydatne zadaszenie (dachy siodłowe) oraz ściany szalowane deskami. Na kalenicy nawy mieści się barokowa wieżyczka na sygnaturkę z ośmioboczną latarnią.

Co znajduje się w środku?

Wyposażenie kościoła pochodzi głównie z okresu baroku (ołtarze, ambona z ludową płaskorzeźbą Boga Ojca i Ducha Świętego, chrzcielnica drewniana na spiralnej kolumnie z XVIII wieku oraz ołtarz z obrazami Matki Boskiej Różańcowej i Hołdu Trzech Króli w kaplicy). W ołtarzu głównym znajduje się obraz patronki kościoła, św. Katarzyny. Ołtarze boczne są późnobarokowe wraz z obrazami m.in. z XVII i XVIII wieku. W prezbiterium mieszczą się figury Najświętszego Serca Pana Jezusa, Niepokalanego Serca Maryi Panny oraz świętych. Polichromia na sklepieniu i witraże w prezbiterium zaprojektował Paweł Steller, artysta nazywany czasami „śląskim Skoczylasem” lub nawet „śląskim Duererem”. Na chórze znajdują się XIX-wieczne organy.

W kaplicy jest późnobarokowy ołtarz z obrazami Matki Boskiej Różańcowej z XIX wieku oraz hołdem Trzech Króli w zwieńczeniu z XVII wieku, malowany na desce.

Ciekawostki i informacje

W parafii na świat przyszedł sławny działacz narodowy i polityczny Karol Miarka (1825-1882), który przez wiele lat był w kościele organistą. Był on także autorem wielu książek dla prostego ludu oraz wydawcą „Katolika”.

Parafia pod wezwaniem Św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Pielgrzymowicach jest ostatnią, najbardziej wysuniętą na południe parafią archidiecezji katowickiej, która graniczy bezpośrednio z diecezją bielsko-żywiecką. Kościół w Pielgrzymowicach został wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków w Katowicach 14 grudnia 1965 roku pod pozycją 456/65.

Źródła:

[1] http://www.pielgrzymowice.parafia.info.pl/
[2] https://slaskie.travel/

Kościół pw. Świętej Katarzyny w Pielgrzymowicach, 6, Karola Miarki, Trąbieniec, Pielgrzymowice, gmina Pawłowice, powiat pszczyński, województwo śląskie, 43-253, Polska