W Bielsku-Białej mieści się zabytkowe muzeum techniki, jakim jest Dom Tkacza. Znajduje się w tzw. Górnym Przedmieściu (niegdyś miejsce zamieszkania sporej liczby bielskich sukienników) powyżej bielskiej starówki, na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego. W tym oddziale bielskiego muzeum zrekonstruowano wygląd XVIII-wiecznego domu i warsztatu sukienniczego.

Bielsko i Biała – prężny region

Bielsko i Biała w tamtych czasach były przecież prężnym i jednym z najważniejszych ośrodków ziem polskich (nie wgłębiając się w aktualną wtedy sytuację polityczną i graniczną). Pierwszy cech sukienników na tym terenie powstał w połowie XVI wieku, zajmowali się nim głównie mistrzowie z Niemiec oraz z Dolnego Śląska. Jak bardzo ważne było to rzemiosło w mieście, może świadczyć fakt, że w 1728 roku sukiennicy stanowili połowę osób zajmujących się rękodziełem. Powstanie pierwszych fabryk sukienniczych na początku XIX wieku spowodowało upadek warsztatów.

Budynek Domu Tkacza

Dom tkacza jest budynkiem wzniesionym na planie prostokąta, o konstrukcji zrębowej i posiada charakterystyczną oszalowaną wyżkę. Pokryty jest dwuspadowym dachem, który pokryty jest gontem. Charakteryzuje się także wysokim oszalowanym strychem, a także występem w obrębie elewacji frontowej. Jest przykładem XVIII-wiecznej architektury
rzemieślniczej, którą strawiły pożary Bielska w 1808 i 1836 roku.

Historia miejsca

Sam budynek do początku XX wieku mieścił dom mieszkalny z warsztatem sukienniczym. Nie wiadomo jednak, kto był jego właścicielem. Z dużym prawdopodobieństwem można jednak stwierdzić, że były to rodziny: Bartke (1774-1823) i Bathelt (XIX wieku). Od 1873 roku na mocy licytacji nabył go Carl Nowak, a po jego śmierci wdowa po nim, Marie. Na początku ubiegłego wieku (-1907) mieścił się w nim warsztat szewski Antoniego Polończyka, który działał do wybuchu II wojny światowej. Po wojnie budynek został przekształcony w zwykły dom czynszowy.

Powstanie muzeum

Dopiero w 1974 roku syn Antoniego, Wiktor Polończyk podarował go Skarbowi Państwa na cele muzealne. Minąć musiało prawie 20 lat, by udostępniono go zwiedzającym, co miało miejsce w 1992 roku. Trwało to tak długo, gdyż budynek na początku lat 80-tych był rozebrany i przeniesiony do skansenu w Lipowcu. Następnie strawił go pożar w 1985 roku, gdy był stawiany, spłonęła wtedy więźba, strop oraz wnętrze, kiedy to rekonstruowano i konserwowano budynek.

Aranżacja Domu Tkacza pokazuje, jak funkcjonowało miejsce pracy rzemieślnika na przełomie XIX i XX wieku. Jest cennym przykładem drewnianego budownictwa miejskiego. Starano się w nim przedstawić miejsce życia rodziny ewangelickiej.

Budynek podzielony jest sienią na dwie części:

• warsztatową, która mieści się po lewej stronie od wejścia.

Znajduje się tutaj dwuosobowe krosno nicielowe pochodzące z XVIII wieku, do wyrobu tkanin wełnianych oraz inne przedmioty związane z przygotowywaniem i snuciem osnowy. Część pomieszczenia przeznaczona była także do pracy biurowej, gdyż w cechu było wiele spraw organizacyjnych i rozstrzygania sporów.

Zgromadzono tutaj dokumenty i inne pamiątki cechowe, jest także skrzynia, która stanowiła kiedyś pancerną kasę. Tutaj także mieszkał czeladnik, więc znajdują się w tym miejscu obok pieca przedmioty do jego dyspozycji.

• mieszkalną, po prawej stronie, gdzie znajduje się kuchnia oraz sypialnia.

W kuchni przygotowywano posiłki i było to miejsce do spotkań rodzinno-towarzyskich. Wśród eksponatów znajdują się sprzęty kuchenne i naczynia, a także przedmioty związane z tkactwem, które wykorzystywały kobiety i dzieci. Kołowrotek czy też motowidło stanowiły
swego rodzaju miarę, na którą nawijano uprzędzone na kołowrotku nici.

Do celów porównawczych mieściło się tutaj mniejsze krosno, z okolic Bielska. W muzeum właśnie na nim odbywają się pokazy tkania dla zwiedzających. Obok mieści się sypialnia, miejsce reprezentacyjne, wybielone, zagospodarowane meblami z przełomu XIX i XX wieku.

Uzupełnieniem ekspozycji są umieszczone w sieni drzeworyty Jana Wałacha o tematyce tkackiej. Pierwsze piętro (poddasze) Domu Tkacza zajmuje wystawa „Od sukna po jedwab – stroje ludowe ze zbiorów Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej”.

Można tutaj oglądać przykłady wszystkich rodzajów ubiorów ludowych zgromadzonych od połowy lat 50-tych ubiegłego wieku. Nosili je mieszkańcy dwu miasta i okolic. Do najokazalszych należy strój mieszczki żywieckiej oraz ubiory wilamowickie. Prezentowane są tutaj ubiory laskie noszone w okolicy Białej, z Pisarzowic, Kóz i Bestwiny (strój panny młodej). Inne stroje pochodzą ze Śląska Cieszyńskiego, Ziemi Pszczyńskiej i okolic Jaworza. Są tu także stroje góralskie.

Ekspozycję dopełniają meble do przechowywania ubrań, malowane skrzynie, kufry, komoda, szafy, bielizna kobieca, korale i inna biżuteria ze srebra.

Godziny otwarcia:
niedziela-poniedziałek: nieczynne,
środa-piątek: 9:00-16:00,
wtorek i sobota: 9:00-15-00.

Dom Tkacza
ul. Sobieskiego 51
43-300 Bielsko-Biała

Źródło:

[1] https://muzeum.bielsko.pl/pl/historia-muzeum-dom-tkacza
[2] Muzeum w Bielsku-Białej. Dom Tkacza-przewodnik, I. Purzycka (red.), Bielsko-Biała 2004.

Tomek

Uwielbiam odkrywać miejsca, w których nie byłem. Chodzę po górach i podróżuję. Interesuje mnie historia, sport oraz etnografia. Zajmuję się także genealogią rodzinną.