Drewniany kościół w Krośnie
Kościół św. Wojciecha w Krośnie to drewniana świątynia rzymskokatolicka z XV wieku, która do dziś stanowi cenne świadectwo dawnej architektury sakralnej. Obiekt, włączony do podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej, otoczony jest drewnianym ogrodzeniem, przy którym zachowały się pozostałości nagrobków, krzyż misyjny oraz dzwonnica.
Historia i początki świątyni
Kościół powstał około połowy XV wieku na miejscu jeszcze wcześniejszej świątyni z XI wieku. Ulokowano go na tzw. Przedmieściu Górnym, w dzielnicy Zawodzie, która w X wieku stanowiła najstarszy obszar osadniczy Krosna. Co więcej, według lokalnej legendy w tym właśnie miejscu miał odpoczywać św. Wojciech podczas swojej podróży z Pragi do Gniezna. Podczas badań archeologicznych odkryto tu nawet metalowy krzyżyk z X wieku, co dodatkowo wzmacnia historyczne znaczenie tego terenu. Kościół konsekrowano w 1460 roku, natomiast w 1903 roku został gruntownie odnowiony według projektu architekta Tadeusza Stryjeńskiego.
Dalsze dzieje i użytkowanie
Przez wiele stuleci świątynia pełniła funkcję filialną względem krośnieńskiej fary. Dopiero w 1968 roku została podniesiona do rangi kościoła parafialnego, a jej rektorem został ks. prałat Tadeusz Szetela. Kościół spełniał tę rolę do 1997 roku, kiedy to przeniesiono nabożeństwa do nowej świątyni przy ulicy Zielonej. Mimo zmian administracyjnych obiekt wciąż pozostaje ważnym elementem lokalnego dziedzictwa.
Architektura i przebudowy
Świątynia, mimo licznych remontów i modernizacji, zachowała wiele elementów pierwotnej konstrukcji. Jest to budowla zrębowa z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, do którego przylega zakrystia. Od zachodu znajduje się niewielka kruchta, a całość przykrywa dach kalenicowy pokryty blachą. Nietypową cechą, szczególnie rzadko spotykaną na tym terenie, jest poziome deskowanie ścian.
W prezbiterium i nawie zastosowano pozorne sklepienia z zaskrzynieniami, co nadaje wnętrzu większej lekkości. Pod nawą znajduje się krypta grobowa dawnych kolatorów, rodziny Łagońskich. W wyniku przebudowy z 1903 roku wymieniono konstrukcję dachu, wieńce ścian, a także dobudowano kruchtę i wykonano kamienne podmurowanie. Pomimo tych zmian zachowano ogólne proporcje wcześniejszej świątyni.
Wyposażenie wnętrza
Wnętrze kościoła jest wyjątkowo bogate i obejmuje elementy pochodzące z różnych epok. W manierystycznym ołtarzu głównym z początku XVII wieku znajduje się grupa Pasji oraz obrazy św. Stanisława i św. Wojciecha. Z kolei dwa późnobarokowe ołtarze boczne – o charakterystycznym kształcie owalnych glorii podtrzymywanych przez aniołów – trafiły tu w 1785 roku z krośnieńskiej fary. W lewym ołtarzu umieszczono rzeźbę św. Wojciecha, będącą kopią średniowiecznego przedstawienia, natomiast w prawym uwagę przyciąga późnobarokowa płaskorzeźba przedstawiająca śmierć św. Rozalii.
W świątyni zachowało się również kilka cennych rzeźb: gotycka figura św. Zofii z XVI wieku, późnorenesansowa rzeźba Matki Bożej Niepokalanie Poczętej z XVII wieku oraz rzeźba św. Wojciecha z ok. 1430 roku. Na ścianach podziwiać można także obrazy z XVIII wieku.
Lokalizacja i otoczenie
Kościół św. Wojciecha znajduje się w północnej części Krosna, około kilometra od Starego Miasta, na szczycie wzniesienia po północnej stronie ulicy Korczyńskiej. W bezpośrednim sąsiedztwie stoi współczesna drewniana dzwonnica, a cały teren otoczony jest ogrodzeniem.
Znaczenie i współczesność
Pomimo licznych remontów, które zatarły część gotyckich cech stylowych, świątynia nadal stanowi bezcenne świadectwo rozwoju drewnianej architektury sakralnej w środowisku miejskim. Bogate wyposażenie wnętrza oraz udokumentowana wielowiekowa historia sprawiają, że kościół św. Wojciecha pozostaje jednym z najcenniejszych przykładów drewnianej architektury Krosna.
Źródło:
[1] wikipedia
[2] zabytek.pl
[3] sad.podkarpackie.travel
[4] kosciolydrewniane.pl
Uwielbiam odkrywać miejsca, w których nie byłem. Chodzę po górach i podróżuję. Interesuje mnie historia, sport oraz etnografia. Zajmuję się także genealogią rodzinną.