Cerkiew w Jurowcach
W Jurowcach, tuż przy drodze Rzeszów–Sanok, na niewielkim wzniesieniu stoi drewniana cerkiew św. Jerzego. To dawna świątynia greckokatolicka, wzniesiona w 1873 roku ze środków miejscowych gospodarzy oraz tamtejszego dworu. Obiekt od 1946 roku pełni funkcję kościoła rzymskokatolickiego parafii św. Piotra i Pawła, jednak mimo zmiany obrządku zachował swój unikatowy, cerkiewny charakter.
Cerkiew została wpisana do rejestru zabytków w 1996 roku, a ponadto włączono ją na listę Podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej. To ważny punkt na mapie drewnianych świątyń regionu – także dlatego, że reprezentuje poszukiwania XIX-wiecznej, „nowej” architektury, opartej na trójdzielności, trójkopułowości i centralizacji planu.
Historia świątyni
Powstanie cerkwi datuje się na 1873 roku, co potwierdza napis nad wejściem do babińca. Zaledwie trzy dekady później, w 1905 roku, po północnej stronie stanęła murowana, klasycystyczna dzwonnica parawanowa. Do dziś tworzy z cerkwią harmonijny zespół. W następnych latach świątynia była systematycznie rozbudowywana – w 1924 roku do prezbiterium dobudowano kaplicę kolatorską, a dwa lata później kolejną kaplicę po południowej stronie.
Po II wojnie światowej, w 1946 roku, cerkiew przejęto na potrzeby kościoła rzymskokatolickiego. Kolejne dekady przyniosły liczne remonty: w latach 70-tych i 80-tych wzmocniono fundamenty, wymieniono dach i szalunek ścian oraz podniesiono przedsionek. W 1989 roku przeprowadzono renowację polichromii, wykonano nową posadzkę i odnowiono kaplicę południową.
Największe zmiany w wyglądzie zewnętrznym świątyni przyniósł remont w 2014 roku, podczas którego wymieniono konstrukcję dachu, pokryto go miedzianą blachą oraz wykonano nowe oszalowanie elewacji. Ostatnim etapem modernizacji była wymiana blachy na kopułach (2015 rok).
Architektura – unikatowa i pełna detali
Cerkiew w Jurowcach wyróżnia się na tle innych świątyń regionu, ponieważ została wzniesiona w rzadkiej konstrukcji słupowej. Jest trójdzielna i trójkopułowa, a jej plan przypomina krzyż grecki. Oś budowli tworzą: babiniec z przedsionkiem, przestronna nawa oraz trójbocznie zamknięte prezbiterium. Do nawy przylegają dwie kaplice transeptowe, a od wschodu – kaplica kolatorska i zakrystia.
Bryłę cerkwi tworzą zwarte, kubiczne segmenty, które przechodzą wyżej w ośmioboczne tambury z kopułami różnej wielkości: największą nad nawą i najmniejszą nad babińcem. Wszystkie trzy kopuły zwieńczono charakterystycznymi pseudolatarniami. Elewacje zostały oszalowane pionowymi deskami, a dachy pokryte blachą.
We wnętrzu znajdują się płaskie, ośmioboczne kopuły pozorne, a w zakrystii i kaplicach – sklepienia kolebkowe i zwierciadlane. Mimo że większość dawnego wyposażenia nie przetrwała, zachowały się elementy wyjątkowo cenne: przede wszystkim boczny ołtarz z XIX-wiecznymi ikonami Chrystusa Pantokratora i Chrystusa Ukrzyżowanego. W prezbiterium uwagę zwracają ozdobne portale prowadzące do zakrystii i kaplicy, z kolumienkami i dekoracyjnymi gzymsami.
Polichromia – w dużej mierze współczesna budowie – pokrywa tambury, kopuły oraz część ścian, łącząc ornament geometryczny z przedstawieniami figuralnymi.
Dzwonnica i otoczenie
Tuż obok cerkwi stoi dwukondygnacyjna, klasycystyczna dzwonnica parawanowa z 1905 roku, zwieńczona trzema kopułami. Na jej sygnaturce widnieje data 1670 rok, co czyni ją jednym z najcenniejszych elementów przestrzeni sakralnej wsi. Obok ustawiono kamienną figurę św. Andrzeja, pochodzącą z tego samego okresu.
Po przeciwnej stronie drogi znajduje się piękny, neoklasycystyczny zespół dworski z XIX wieku – dawny majątek rodziny Słoneckich – otoczony starym parkiem krajobrazowym ze stawem. Nad całą wsią góruje natomiast masyw Wrocień, którego nazwa, według lokalnej legendy, pochodzi od pustelnika-uzdrowiciela mieszkającego niegdyś na jej zboczach.
Zwiedzanie
Cerkiew można podziwiać z zewnątrz o każdej porze. Zwiedzanie wnętrza wymaga natomiast wcześniejszego kontaktu telefonicznego z parafią. To miejsce z pewnością warte odwiedzenia – zarówno ze względu na unikatową architekturę, jak i malownicze położenie.
Źródła:
[1] https://sad.podkarpackie.travel/
[2] https://zabytek.pl
Uwielbiam odkrywać miejsca, w których nie byłem. Chodzę po górach i podróżuję. Interesuje mnie historia, sport oraz etnografia. Zajmuję się także genealogią rodzinną.