W Bieruniu Starym niedaleko rynku znajduje się rzymskokatolicki drewniany kościół (sanktuarium od 13 lutego 2015 roku) pw. św. Walentego. Jest ulokowany na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego. Mieszkańcy nazywają go „Walencinkiem”. Nie jest znana dokładna data powstania obiektu.

Pierwsza wzmianka

Pierwszą pisemną wzmiankę w 1628 roku sporządził Johann Hoffman, ostatni ewangelicki dziekan pszczyński, który wizytował kościół. Obiekt pierwotnie był poza granicami Bierunia, o czym wizytator pisał następującymi słowami: „Miasteczko Bieruń ma dwa kościoły, jeden w mieście i drugi poza miastem”.

Przypuszczalnie świątynia została wzniesiona pod koniec XVI wieku lub na początku XVII wieku. W latach 1677 – 1680 zastępował kościół parafialny św. Bartłomieja, który spłonął w czasie pożaru miasta (podobna sytuacja miała miejsce w 1845 roku).

W 1725 roku gruntownie wyremontowany zmienił swój zewnętrzny wygląd. 14 października 1929 roku uznano go za zabytek, a gruntowną renowację wnętrza, z inicjatywy ks. dziekana Jana Trochy zrealizowano w 1941 roku.

2 maja 1971 został spalony przez wadliwą instalację elektryczną. Zaczęto go odbudowywać, jednak 14 marca 1972 ponownie spłonął przez umyślne podpalenie.

Kościół św. Walentego

Kościół jednonawowy o konstrukcji zrębowej jest orientowany i w części północnej otoczony drewnianym ogrodzeniem z murowanymi słupkami. Charakteryzuje go zwarta bryła nakryta dwuspadowym dachem z gontu o zróżnicowanych wysokościach. Wtórna sygnaturka z drugiej połowy wieku z cebulastym hełmem została zlokalizowana w obrębie połaci.

Posiada prezbiterium w kształcie prostokąta, które zamyka trójboczna absyda z pozornym sklepieniem kolebkowym, zakrystią od strony północnej i przedsionka po stronie zachodniej. W środku oszalowane drewniane elewacje (nie licząc absydy).

W obszarze kruchty znajduje się wejście główne. Sama kruchta z sobotami mieści się w obrębie południowej elewacji (trzyosiowej) oraz północnej (dwuosiowej). Na wschodzie w obrębie elewacji wyraźnie widoczna absyda z przydaszkiem. Polichromie wykonał Roman Nyga po pożarze z 1972 roku. W obrębie stropu znajduje się dodatkowy element ozdobny stanowiący obramowanie w postaci bordiury w formie liści akantu.

Wyposażenie

Na wyposażenie składa się warty zobaczenia ołtarz główny z nastawą pochodzącą z XVII wieku oraz dwoma obrazami św. Walentego z 1729 roku (artysta nieznany) i z 1907 roku autorstwa Jana Nygi (można je oglądać zamiennie) oraz figurami przedstawiającymi dwóch biskupów, Oko Opatrzności, Trójce Świętą oraz Św. Piotra i Pawła.

W obrębie przednich kolumn architrawu zachowały się natomiast dwa barokowe putta. Wnętrze doświetlają późnobarokowe drewniane żyrandole, które ozdobione są kryształem górskim. W kościele można podziwiać także obraz Matki Boskiej Bieruńskiej oraz XVII-wieczne ośmiogłosowe organy z 1650 roku, przeniesione w 1845 roku z Orzesza.

Kult patrona

W sanktuarium mieszczą się autentyczne relikwie św. Walentego, których autentyczność potwierdzono dokumentem z 28 lutego 1961 roku. Pielgrzymują do niego chorzy i zakochani, którzy proszą świętego o łaski, którego opiewa wielka legenda. Święty Walenty (zaliczany do czternastu Świętych Wspomożycieli) patronuje osobom z chorobami umysłowymi i padaczki.

W przeszłości do opętanych zaliczano także samobójców i zabójców, którym odmawiano posługi duszpasterskiej po śmierci. Kult św. Walentego w Bieruniu znany jest od średniowiecza.

Do dnia dzisiejszego śpiewana jest tutaj pieśń „O tym świętym Walencinie”, a nabożeństwo do św. Walentego jest odprawiane na tych ziemiach XVII wieku. Już w międzywojniu 14 lutego odprawiano huczny odpust, gdzie dzieci zwalniano ze szkół. Pielgrzymi tego dnia obecnie po mszach świętych przechodzą na kolanach wokół prezbiterium i całują relikwie tego świętego.

Niedaleko kościoła od 2008 roku stoi pomnik św. Walentego, będącego dzisiaj patronem całego miasta. Warto także dodać, że kościół znajduje się w obrębie cmentarza. 13 lutego 2018 abp Skworc pobłogosławił nowy dzwon, który ma 40 kg i dostał imię Stanisław Kardynał Nagy.

/Kardynał Nagy (1921-2013) mieszkaniec Bierunia, należał do zgromadzenia księży sercanów i był profesorem teologii oraz przyjaźnił się z
Karolem Wojtyłą./

Źródła:

[1] https://fotopolska.eu/
[2] https://www.naszlaku.com/
[3] https://zabytek.pl/

Tomek

Uwielbiam odkrywać miejsca, w których nie byłem. Chodzę po górach i podróżuję. Interesuje mnie historia, sport oraz etnografia. Zajmuję się także genealogią rodzinną.