Zamki Joannitów na zachodzie Polski

Joannici (Kawalerowie Maltańscy lub Szpitalnicy) to zakon rycerski powstały w wyniku potrzeb wynikających z wypraw krzyżowych i konieczności obrony Królestwa Jerozolimskiego. Już w 1113 roku został uznany przez papieża i dzięki temu cieszył się poparciem wielu władców europejskich. Pierwotnie jego zadaniem było utrzymanie bezpieczeństwa wewnętrznego na terenie Królestwa Jerozolimskiego, ale swoją potęgę Joannici budowali w całej Europie dzięki nadaniom ziem i przywilejom uzyskanym ze strony władców.

Po upadku Królestwa Jerozolimskiego Joannici przenieśli się na Cypr, zdobyli Rodos, ale zostali wyparci przez rosnące w potęgę Imperium Osmańskie. Po kilku latach założyli stałą bazę na Malcie i wytrwali tam aż do 1798 roku, kiedy to Maltę zdobył Napoleon Bonaparte.

Zamki Joannitów w Polsce

Na ziemiach należących obecnie do Polski Joannici pojawili się w różnych księstwach już w XII wieku. Ich obecność została najsilniej zaznaczona w ramach baliwatu brandenburskiego na ziemiach zachodnich. Joannici przejęli część majątku zlikwidowanego zakonu Templariuszy, ale nie było to regułą. Większość swojego majątku na dzisiejszych terenach Polski zawdzięczają nadaniom lub zakupom. Na bazie swoich majątków Joannici budowali zamki jako siedziba komandorii (komturii).

Ziemia bańska na Pomorzu Zachodnim, a wraz z nią Swobnica, należała wcześniej do Templariuszy. Po likwidacji tego zakonu tereny i majątek został nadany Joannitom już w 1312 roku. Początkowo była to mało znacząca miejscowość, ale w 1377 roku została siedziba komandorii, a ta decyzja skutkował budową zamku. Zamek zbudowano nad jeziorem, które zasilało fosę. Budowla zbudowana na planie kwadratu o boku 50 metrów składała się z dużego domu mieszkalnego, wysokiej okrągłej wieży, całość wpisana w mur obwodowy. Obok zamku założono podzamcze o powierzchni 50×100 metrów.

Zamek w Swobnicy

Joannici gospodarowali w Swobnicy do wojny trzydziestoletnie, potem zamek przeszedł na własność królowej Szwecji, a ostatecznie kupiła go księżna Dorota Schleswig-Holstein, żona elektora brandenburskiego. W tym czasie zamek przebudowano na wspaniała barokową rezydencję. Obecnie zamek jest zdewastowany, chociaż został zabezpieczony po przejęciu przez gminę i można go zwiedzać z zewnątrz i wejść na wieżę (zobacz zamek – https://discover.pl/zamek-joannitow-w-swobnicy/).

zamek swobnica
zamek swobnica

Majątek w Łagowie należał do Templariuszy, ale po likwidacji zakonu został przejęty przez Brandenburczyków i w 1347 roku sprzedany Joannitom. W 1350 roku Joannici zaczęli budowę zamku z przeznaczeniem na siedzibę komandorii. Budowla na wzgórzu między jeziorami miała naturalne walory obronne. Jak zazwyczaj pierwszy powstał budynek mieszkalny i wieża wpisane w mury obwodowe. Po kilkudziesięciu latach zbudowano mury zewnętrzne, które posłużyły jako mury oporowe dla wyrównania terenu wewnątrz założenia.

Obrona przed Szwedami

Zamek w Łagowie ciągle przebudowywano, podwyższono wieżę, zbudowano potężną basztę bramną, zbudowano wewnątrz murów pozostałe budynki, które utworzyły niewielki dziedziniec. Oblegany był tylko raz – bezskutecznie próbowali go odbić Brandenburczycy po zajęciu przez Szwedów. Po kasacji zakonów w Prusach, zamek przeszedł w prywatne ręce, z wojen wyszedł właściwie bez szwanku i dzisiaj służy jako hotel. A z wieży można podziwiać Łagów i okolicę (czytaj o zamku w Łagowie – https://discover.pl/zamek-joannitow-w-lagowie/).

Zamek Joannitów w Słońsku

Dzieje zamku Joannitów w Słońsku były nieco inne, ponieważ Joannici zakupili majątek i dwór rycerski w 1426 roku. Dwór rycerski rozebrali i na jego miejscu zbudowali zamek, który rozbudowali w XVI wieku, budując wieże i fosę. Po zniszczeniu przez szwedów w 1652 roku odbudowany jako barokowa rezydencja, ale z zachowaniem pewnych cech obronnych (fosa). W 1783 roku rezydencje przebudowano, zlikwidowano fosę i rozebrano mury obronne. Po likwidacji zakonu w Prusach zamek przejęła organizacja charytatywna pod nazwą Zakon Joannitów Królestwa Pruskiego. W zamku utworzono archiwum i muzeum Joannitów. Po II wojnie światowej zdewastowany zamek był nieużywany, spłonął w 1975 roku. Obecnie zabezpieczany jako trwała ruina przez władze gminy (więcej o zamku w Słońsku – https://discover.pl/zamek-joannitow-w-slonsku/).

Krótkie panowanie Joannitów

Warto wspomnieć o zamku Drahim w Starym Drawsku, chociaż kariera Joannitów była tutaj krótka. W latach 1360-1366 Joannici zbudowali zamek w wąskim przesmyku między jeziorami. Kilka lat później sytuacja polityczna zmieniła się i tereny te przeszły pod panowanie królów polskich. Joannici zostali pozbawieni majątku, ale dzierżawili go jako wasale. Korzystając z niestabilnej sytuacji w Polsce próbowali uniezależnić się od niej ciążąc na zachód. Ostatecznie w 407 roku król Władysław Jagiełło wysłał wojsko, które przejęło zamek Drahim, a Joannitów wypędzono. Zamek stał się siedziba polskiego starosty, po 1688 roku przejęty za długi przez Brandenburczyków.

W XVIII wieku ucierpiał w czasie wojny z Rosja i od tego czasu popadał w ruinę. Obecnie zabezpieczony przez prywatnego właściciela i udostępniony do zwiedzania. Cztery zamki Joannitów są warte odwiedzenia, zwłaszcza, że w pobliżu każdego z nich są inne atrakcje turystyczne, więc czas będzie wypełniony.

Podziel się swoją opinią lub może chcesz coś dodać do dyskusji?

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.